Taxol, Πακλιταξέλη

(Του κ. Πανόπουλου)

Εισαγωγή 

Η πακλιταξέλη ανακαλύφθηκε την δεκαετία του 1960, στα πλαίσια του προγράμματος του National Cancer Institute, το οποίο είχε σαν σκοπό τον εντοπισμό νέων φυσικών ουσιών με αντινεοπλασματικό δράση. Η πακλιταξέλη εντοπίσθηκε σαν εκχύλισμα του φλοιού του ελάτου της Βορείου Αμερικής Taxus Brevifolia, την δεκαετία του 1970. Εργαστηριακές προκλινικές μελέτες έδειξαν σημαντικές κυτταροτοξικές ιδιότητες κατά διαφόρων τύπων καρκίνου. Ωστόσο, η κλινική εφαρμογή του φαρμάκου καθυστέρησε μέχρι τη δεκαετία του 1980, λόγω των χαμηλών αποθεμάτων του φλοιού του δέντρου του Ειρηνικού και της πτωχής διαλυτότητας.
Μηχανισμός Δράσης

Η πακλιταξέλη είναι παράγοντας, που δρα στους μικροσωληνίσκους, μέσω της προώθησης της συναρμολόγησης και σταθεροποίησής τους από τα διμερή της τουμπουλίνης, με αποτέλεσμα την αναστολή της καθυστερημένης φάσης G2 της μίτωσης και τη διακοπή της κυτταρικής διαίρεσης, καθώς και την βλάβη των χρωμοσωμάτων. (Συμπληρώνω πως με λίγα λόγια είναι αντιμιτωτικό, εμποδίζει δηλαδή των διαίρεση των κυττάρων, δηλαδή τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων, δυστυχώς μαζί με άλλα πολλά).

Φαρμακοκινητική

Δεν απορροφάται από το στόμα. Κατανέμεται ταχέως στα υγρά του σώματους και τους ιστούς. Η κατανομή της εξαρτάται από τη δόση και τη διάρκεια έγχυσης. Μεταβολίζεται στο ήπαρ από το κυτόχρωμα P450 σε 6α-υδροπακλιταξέλη, που αποτελεί τον δραστικό μεταβολίτη και σε αδρανείς μεταβολίτες.

Ενδείξεις 

Καρκίνος μαστού, καρκίνος τραχήλου της μήτρας και ενδομητρίου, καρκίνος ωοθηκών, καρκίνος πνεύμονα, σάρκωμα Kaposi.

Άλλες ενδείξεις 

Καρκίνος ουροδόχου κύστεως, καρκίνος κεφαλής και τραχήλου, λευχαιμίες, κακοήθες μελάνωμα.

Ειδικές προφυλάξεις 

Αντιδράσεις υπερευασθησίας: Η έγχυση της πακλιταξέλης μπορεί να προκαλέσει οξεία αντίδραση υπερευαισθησίας, η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στο διαλύτη της, το Cremofor καθώς και στην ίδια την Πακλιταξέλη. Η συχνότητα των αντιδράσεων έχει μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν, χάρις στην προετοιμασία με συνδυασμό κορτιζόνης, αντισταμινικού αναστολέα Η1 και αναστολέα Η2. Η συνιστάμενη προθεραπεία έχει ως εξής: 12 και 6 ώρες πριν από τη χορήγηση, 20 mg dexamethasone per os, 50 mg diphenydramine & 150 mg ranitidine. Αν παρουσιαστεί εντίδραση υπερευαισθησίας, ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε νέα προθεραπεία και να λάβει το φάρμακο σε αργή έγχυση >6 ώρες και κάτω από στενή παρακολούθηση.

Να συμπληρώσω πως: η προθεραπεία είναι πολύ σημαντική και είναι τυχεροί όσοι μπορούν να την κάνουν, στα νοσοκομεία δεν την κάνουν. Προσωπικά προς το τέλος είχα βρει δεξαμεθαζόνη κι έπαιρνα μερικές φορές αλλά δεν ήξερα ούτε δοσολογία, ούτε πότε να πάρω! Αν μπορείτε να την κάνετε με σωστό τρόπο, θα σας βοηθήσει. 

Ανεπιθύμητες ενέργειες 

Αιμοποιητικό: Αναιμία, ουδετεροπενία (ναδίρ 8-11 μέρες, ανάκαμψη 15-21 μέρες), θρομβοπενία. 

Κυκλοφορικό: Αρρυθμίες, παροδική ταχυκαρδία, οίδημα, υπέρταση, υπόταση

Δερματικές: Ερεθίζει αν εξαγγειωθεί, Αλωπεκία η οποία συνήθως είναι πλήρης και παρατηρείται σε 14-21 μέρες μετά τη χορήγηση του φαρμάκου και εμφανίζεται αιφνιδίως. Ερυθρότητα παρατηρείται στο 28%.

Γαστρεντερικές: Ήπιο εμετογόνο, ανορεξία, δυσκοιλιότητα, διάρροια

Νευρολογικές: σπάνια αταξία, επιληψία, μυοπάθεια (25-50%), περιφερική νευροπάθεια (64%, σοβαρή 4%). Συνήθως είναι αισθητικού τύπου και εμφανίζεται σαν ήπια παραισθησία. Ορισμένοι ασθενείς αναφέρουν καυσαλγίες κυρίως στα κάτω άκρα. Η συχνότητα είναι αυξημένη όταν χορηγείται με άλλα νευροτοξικά φάρμακα, όπως η πλατίνα.

Πόνος: αρθραλγία/μυαλγία (54%, σοβαρή 12%). Εξαρτάται από τη δόση και το ρυθμό έγχυσης. Συνήθως παροδική, παρατηρείται μετά από 2-3 μέρες και αντιμετωπίζεται με χορήγηση παρακεταμόλης (Depon)